Niedokwasota żołądka – objawy, przyczyny i leczenie

Niedokwasota żołądka to schorzenie, które często pozostaje niezdiagnozowane mimo wywoływania licznych dolegliwości. Zaburzenie to polega na zbyt niskim stężeniu kwasu solnego w żołądku, co prowadzi do problemów z trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych. Choć objawy mogą łudząco przypominać nadkwasotę, mechanizm powstawania jest zupełnie odmienny, co często prowadzi do niewłaściwego leczenia i pogłębienia problemów zdrowotnych.

Czym jest niedokwasota żołądka?

Niedokwasota żołądka (hypochlorhydria) to stan, w którym produkcja kwasu solnego w żołądku jest zbyt niska. W skrajnych przypadkach może dojść do achlorhydrii, czyli całkowitego braku wydzielania kwasu solnego. Kwas solny w żołądku pełni kluczowe funkcje dla naszego zdrowia, bez których cały organizm może cierpieć:

• Rozkłada białka na mniejsze cząsteczki, umożliwiając ich dalsze trawienie
• Aktywuje enzymy trawienne, w tym pepsynę niezbędną do trawienia białek
• Niszczy bakterie i patogeny dostające się do przewodu pokarmowego, stanowiąc pierwszą linię obrony immunologicznej
• Wspomaga wchłanianie witamin i minerałów, szczególnie żelaza, wapnia i witaminy B12

Niedokwasota żołądka to stan, w którym pH soku żołądkowego jest wyższe niż prawidłowe 1,5-3,5, co zaburza procesy trawienne i może prowadzić do licznych dolegliwości.

Gdy poziom kwasu solnego jest niewystarczający, wszystkie te procesy zostają zaburzone, co wywołuje kaskadę problemów zdrowotnych, często wykraczających poza układ pokarmowy.

Objawy niedokwasoty żołądka

Symptomy niedokwasoty żołądka są podstępne i różnorodne. Często mylnie interpretowane jako nadkwasota, prowadzą do stosowania leków obniżających wydzielanie kwasu, co paradoksalnie pogarsza stan pacjenta. Do najczęstszych objawów należą:

• Uczucie pełności i ciężkości po posiłkach, nawet niewielkich, jakby jedzenie zalegało w żołądku
• Wzdęcia i gazy, szczególnie po spożyciu białka, które bez odpowiedniej ilości kwasu nie może być prawidłowo strawione
• Zgaga i refluks – paradoksalnie, niedokwasota może powodować podobne objawy jak nadkwasota, przez zaburzenie funkcji dolnego zwieracza przełyku
• Niestrawność i nudności po jedzeniu, zwłaszcza po posiłkach bogatych w białko
• Bóle brzucha pojawiające się 1-3 godziny po posiłku, gdy niestrawiony pokarm zaczyna fermentować
• Niedobory pokarmowe (szczególnie żelaza, wapnia, magnezu i witaminy B12), prowadzące do anemii, osłabienia kości czy zaburzeń neurologicznych
• Przewlekłe zmęczenie i osłabienie, będące konsekwencją niedoborów pokarmowych
• Częste infekcje jelitowe i przerost bakteryjny jelita cienkiego, wynikające z osłabionej bariery ochronnej żołądka
• Wypróżnienia o nieprzyjemnym zapachu i zaparcia, świadczące o nieprawidłowym trawieniu

Charakterystyczną cechą niedokwasoty jest również fakt, że objawy nasilają się po spożyciu posiłków bogatych w białko (mięso, ryby, nabiał), które wymaga odpowiedniej ilości kwasu solnego do prawidłowego trawienia.

Przyczyny niedokwasoty żołądka

Niedokwasota może mieć różne podłoże. Zrozumienie przyczyny jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Do najczęstszych czynników należą:

Czynniki fizjologiczne

• Proces starzenia się – naturalne zmniejszenie produkcji kwasu solnego z wiekiem, dotykające nawet 30% osób po 60. roku życia
• Stres przewlekły – zaburza funkcjonowanie układu trawiennego poprzez wpływ na autonomiczny układ nerwowy
• Niedobory pokarmowe (szczególnie cynku i witamin z grupy B), które są niezbędne do produkcji kwasu solnego

Czynniki patologiczne

• Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka (gastritis atrophica), prowadzące do zaniku komórek wydzielających kwas
• Zakażenie Helicobacter pylori – długotrwała infekcja może prowadzić do zaniku komórek produkujących kwas i rozwoju stanu zapalnego
• Choroby autoimmunologiczne (np. niedokrwistość złośliwa, choroba Hashimoto), w których układ odpornościowy atakuje komórki żołądka
• Stan po operacjach żołądka (resekcja), zmniejszający liczbę komórek wydzielniczych

Czynniki jatrogenne (związane z leczeniem)

• Długotrwałe stosowanie leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego (inhibitory pompy protonowej, leki z grupy H2-blokerów), które mogą prowadzić do zależności i zahamowania naturalnej produkcji kwasu
• Niektóre antybiotyki i leki przeciwbólowe, zaburzające równowagę mikrobioty i funkcje wydzielnicze żołądka

Diagnostyka niedokwasoty żołądka

Rozpoznanie niedokwasoty żołądka może być wyzwaniem, ponieważ jej objawy przypominają inne schorzenia układu pokarmowego. Dokładna diagnostyka jest niezbędna dla właściwego ukierunkowania leczenia. Podstawowe metody diagnostyczne obejmują:

• Test Heidelberga – badanie pH żołądka za pomocą specjalnej kapsułki z nadajnikiem, uznawane za złoty standard w diagnostyce niedokwasoty
• Gastroskopia z pobraniem wycinków błony śluzowej żołądka, pozwalająca ocenić stan śluzówki i wykryć zanikowe zapalenie żołądka
• Badanie poziomu pepsynogenu w surowicy krwi, który jest pośrednim wskaźnikiem wydzielania kwasu
• Test z betainą HCl – próba kliniczna pod nadzorem lekarza, polegająca na obserwacji reakcji organizmu na suplementację kwasu
• Badania laboratoryjne wykrywające niedobory pokarmowe (żelazo, witamina B12, ferrytyna), które mogą wskazywać na długotrwałą niedokwasotę

Diagnostyka niedokwasoty powinna być przeprowadzona przez specjalistę gastroenterologa, który może zlecić odpowiednie badania i właściwie zinterpretować ich wyniki.

Leczenie niedokwasoty żołądka

Terapia niedokwasoty żołądka powinna być ukierunkowana na przyczynę schorzenia oraz łagodzenie objawów. Kompleksowe podejście daje najlepsze rezultaty i pozwala przywrócić prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Podstawowe metody leczenia obejmują:

Suplementacja kwasu solnego

• Betaina HCl – suplement dostarczający kwas chlorowodorowy, stosowany podczas posiłków, szczególnie tych bogatych w białko
• Enzymy trawienne (szczególnie pepsyna) wspomagające trawienie białek i uzupełniające działanie kwasu solnego

Modyfikacja diety

• Spożywanie mniejszych, częstszych posiłków, które nie obciążają nadmiernie układu trawiennego
• Dokładne żucie pokarmów – rozpoczyna proces trawienia i stymuluje wydzielanie śliny zawierającej enzymy trawienne
• Unikanie picia dużych ilości płynów podczas posiłków – rozcieńczają sok żołądkowy i utrudniają trawienie
• Włączenie do diety naturalnych stymulatorów wydzielania kwasu (ocet jabłkowy, sok z cytryny, gorzkie zioła), przyjmowanych przed posiłkiem

Leczenie przyczynowe

• Eradykacja Helicobacter pylori (jeśli obecne), co może poprawić funkcję wydzielniczą żołądka
• Leczenie chorób autoimmunologicznych, które mogą być pierwotną przyczyną niedokwasoty
• Suplementacja niedoborów pokarmowych (żelazo, witamina B12, cynk), często w formie iniekcji w przypadku znacznych niedoborów
• Weryfikacja przyjmowanych leków – jeśli to możliwe, odstawienie lub zmiana leków powodujących niedokwasotę pod kontrolą lekarza

Metody wspomagające

• Techniki redukcji stresu (joga, medytacja, techniki oddechowe), które poprawiają funkcjonowanie układu trawiennego
• Probiotyki – dla przywrócenia równowagi mikrobioty jelitowej, zaburzonej przez niedokwasotę
• Gorące napary ziołowe przed posiłkiem (imbir, rumianek, mięta), stymulujące wydzielanie soków trawiennych

Ważne jest, aby leczenie niedokwasoty żołądka odbywało się pod kontrolą lekarza, szczególnie w przypadku stosowania suplementów kwasu solnego, które niewłaściwie stosowane mogą powodować podrażnienia żołądka.

Niedokwasota a refluks – paradoksalny związek

Interesującym aspektem niedokwasoty jest jej związek z refluksem żołądkowo-przełykowym. Choć może to wydawać się sprzeczne z intuicją, niedokwasota często objawia się podobnie jak nadkwasota, wprowadzając w błąd zarówno pacjentów, jak i lekarzy.

Dzieje się tak, ponieważ przy niedostatecznej ilości kwasu solnego:

• Pokarm zalega dłużej w żołądku, zwiększając ciśnienie na dolny zwieracz przełyku i powodując cofanie się treści żołądkowej
• Zaburzona jest motoryka przewodu pokarmowego, co utrudnia przemieszczanie pokarmu w kierunku jelit
• Może dochodzić do przerostu bakteryjnego, który powoduje nadmierne wytwarzanie gazów i fermentację niestrawionego pokarmu

Dlatego pacjenci z refluksem, u których leki zmniejszające wydzielanie kwasu (IPP) nie przynoszą poprawy lub pogarszają objawy, powinni być diagnozowani w kierunku niedokwasoty. Paradoksalnie, w takich przypadkach suplementacja kwasu solnego może przynieść ulgę w objawach refluksu.

Niedokwasota żołądka to schorzenie, które wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Prawidłowe rozpoznanie i leczenie może znacząco poprawić jakość życia pacjentów, zapobiegając długoterminowym konsekwencjom zdrowotnym związanym z zaburzonym trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych. Jeśli cierpisz na przewlekłe problemy trawienne, które nie ustępują mimo standardowego leczenia, warto rozważyć diagnostykę w kierunku niedokwasoty. Konsultacja z doświadczonym gastroenterologiem pozwoli na przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki i zaproponowanie indywidualnie dostosowanego leczenia, które przywróci równowagę w Twoim układzie pokarmowym.