Jak wyglądają objawy niedoczynności tarczycy z Hashimoto?

Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy to zaburzenia, które mogą znacząco wpływać na funkcjonowanie całego organizmu. Choć często występują razem, nie są tym samym. Choroba Hashimoto to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które z czasem prowadzi do niedoczynności tego gruczołu. Objawy mogą rozwijać się powoli, przez co wielu pacjentów przez lata nie jest świadomych swojego stanu. Wczesne rozpoznanie charakterystycznych symptomów umożliwia szybszą diagnozę i wdrożenie odpowiedniego leczenia, co znacząco poprawia jakość życia.

Czym jest choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy?

Choroba Hashimoto (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) to schorzenie, w którym układ odpornościowy błędnie rozpoznaje komórki tarczycy jako obce i atakuje je, powodując przewlekły stan zapalny i stopniowe niszczenie gruczołu. Jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych, dotykająca około 5% populacji.

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym gruczoł tarczowy produkuje zbyt mało hormonów tarczycowych (tyroksyny – T4 i trijodotyroniny – T3), co prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych w organizmie.

Warto podkreślić, że nie każda niedoczynność tarczycy jest spowodowana chorobą Hashimoto. Inne przyczyny obejmują niedobór jodu, usunięcie tarczycy, leczenie jodem radioaktywnym czy niektóre leki. Jednak w krajach z wystarczającą podażą jodu to właśnie choroba Hashimoto odpowiada za większość przypadków niedoczynności tarczycy. Schorzenie to dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn (w stosunku 7:1), a ryzyko jego wystąpienia wzrasta z wiekiem, szczególnie po 40. roku życia.

Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy z Hashimoto

Objawy niedoczynności tarczycy rozwijają się zazwyczaj powoli, przez miesiące lub nawet lata, co sprawia, że mogą być mylone z naturalnym procesem starzenia lub przepracowaniem. Podstępny charakter tej choroby często opóźnia diagnozę o 5-10 lat od wystąpienia pierwszych symptomów. Do najczęstszych objawów należą:

• Zmęczenie i osłabienie – przewlekłe uczucie wyczerpania, nawet po odpowiednim odpoczynku, to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów. Pacjenci często opisują je jako „niemożność zebrania się do działania” mimo wystarczającej ilości snu.
• Zwiększona wrażliwość na zimno – osoby z niedoczynnością tarczycy często odczuwają chłód nawet w ciepłych pomieszczeniach, a ich dłonie i stopy są zimne w dotyku. Wielu pacjentów nosi dodatkowe warstwy ubrań nawet latem.
• Przyrost masy ciała – mimo braku zmian w diecie czy aktywności fizycznej, pacjenci obserwują stopniowy wzrost wagi, trudny do zredukowania tradycyjnymi metodami. Zwykle przyrost ten wynosi od 2 do 5 kg, choć może być większy.
• Suchość skóry i włosów – skóra staje się szorstka i sucha, włosy tracą połysk, stają się łamliwe i wypadają, a paznokcie stają się kruche i łamliwe, z widocznymi podłużnymi bruzdami.
• Zaparcia – spowolniony metabolizm wpływa na perystaltykę jelit, prowadząc do przewlekłych zaparć, które nie ustępują mimo zwiększenia ilości błonnika i płynów w diecie.
• Obrzęki twarzy i kończyn – charakterystyczne jest gromadzenie się płynów, szczególnie widoczne na twarzy (zwłaszcza wokół oczu) oraz w okolicach kostek. Pacjenci często zauważają, że buty i pierścionki stają się za ciasne.
• Chrypka i obniżenie głosu – zmiany w obrębie krtani i strun głosowych mogą prowadzić do ochrypłego, głębszego głosu, który nie ustępuje mimo leczenia typowych infekcji gardła.

Objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego

Niedoczynność tarczycy może powodować różnorodne problemy z sercem i układem krążenia, które niekiedy są pierwszymi zauważalnymi symptomami choroby:

• Bradykardia – zwolniona akcja serca (poniżej 60 uderzeń na minutę) jest częstym objawem niedoczynności tarczycy. Pacjenci mogą odczuwać to jako uczucie „ciężkiego” lub „leniwego” serca.
• Podwyższone ciśnienie tętnicze – szczególnie ciśnienie rozkurczowe (dolna wartość) może być podwyższone, co wynika ze zwiększonego oporu naczyniowego.
• Zwiększony poziom cholesterolu – niedoczynność tarczycy wpływa na metabolizm lipidów, prowadząc do podwyższenia poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, co zwiększa ryzyko miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.
• Duszność wysiłkowa – pacjenci mogą odczuwać zadyszkę nawet przy niewielkim wysiłku fizycznym, takim jak wchodzenie po schodach czy szybki spacer.

Objawy kardiologiczne niedoczynności tarczycy mogą być szczególnie niebezpieczne dla osób starszych oraz pacjentów z istniejącymi już chorobami serca. W skrajnych przypadkach może rozwinąć się kardiomiopatia tarczycowa i niewydolność serca.

Zmiany w wyglądzie zewnętrznym

Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy mogą powodować charakterystyczne zmiany w wyglądzie, które często są zauważalne dla otoczenia, zanim pacjent sam zdecyduje się na wizytę u lekarza:

• Obrzęk twarzy – tzw. „twarz księżycowata” z obrzękniętymi powiekami i policzkami jest częstym objawem niedoczynności tarczycy. Rysy twarzy stają się mniej wyraziste, a pacjenci często skarżą się, że nie rozpoznają siebie na zdjęciach.
• Zmiany w obrębie szyi – w zależności od stadium choroby, tarczyca może być powiększona (wole) lub zmniejszona. Niekiedy widoczne jest zaczerwienienie skóry w okolicy szyi lub uczucie ucisku, szczególnie podczas przełykania.
• Przerzedzenie brwi – charakterystyczna utrata zewnętrznej części brwi (objaw Hertoghe’a) może być subtelnym, ale diagnostycznie cennym symptomem niedoczynności tarczycy.
• Ziemisty koloryt skóry – skóra może mieć bladożółtawy odcień, często z widocznym obrzękiem, co nadaje twarzy zmęczony, starszy wygląd.
• Zmiany w obrębie dłoni – dłonie mogą być opuchnięte, z suchą, łuszczącą się skórą. Niekiedy występuje zespół cieśni nadgarstka związany z obrzękiem tkanek, objawiający się drętwieniem i bólem palców, szczególnie w nocy.

Zaburzenia psychiczne i neurologiczne

Niedoczynność tarczycy może znacząco wpływać na funkcje mózgu i stan psychiczny, co często bywa mylone z problemami psychologicznymi lub stresem:

• Depresja i stany lękowe – obniżony nastrój, apatia, utrata zainteresowań i przyjemności z życia to częste objawy psychiczne. Około 30-40% pacjentów z nieleczoną niedoczynnością tarczycy doświadcza objawów depresyjnych, które ustępują po normalizacji poziomu hormonów.
• Zaburzenia poznawcze – problemy z koncentracją, pamięcią, wolniejsze myślenie, uczucie „mgły mózgowej” mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie, pracę umysłową i podejmowanie decyzji.
• Zaburzenia snu – paradoksalnie, mimo ciągłego zmęczenia, pacjenci mogą mieć problemy z zasypianiem lub utrzymaniem ciągłości snu. Niektórzy doświadczają nadmiernej senności w ciągu dnia, co dodatkowo pogarsza jakość życia.
• Zaburzenia czucia – mrowienie, drętwienie kończyn, szczególnie dłoni (neuropatia obwodowa) może wystąpić na skutek obrzęku tkanek uciskających nerwy lub bezpośredniego wpływu niedoboru hormonów tarczycy na układ nerwowy.

Objawy związane z układem rozrodczym

Hormony tarczycy mają istotny wpływ na funkcje rozrodcze, dlatego niedoczynność tarczycy często manifestuje się zaburzeniami w tej sferze:

• Zaburzenia miesiączkowania – obfite, nieregularne miesiączki są częstym objawem u kobiet z niedoczynnością tarczycy. W niektórych przypadkach cykle mogą być wydłużone, a krwawienia intensywniejsze, co może prowadzić do anemii.
• Problemy z płodnością – trudności z zajściem w ciążę mogą być związane z zaburzeniami owulacji. Niedoczynność tarczycy jest przyczyną około 5-15% przypadków niepłodności o nieznanym pochodzeniu.
• Obniżone libido – zarówno u kobiet, jak i mężczyzn niedoczynność tarczycy może prowadzić do zmniejszenia popędu płciowego, co negatywnie wpływa na relacje intymne.
• Zaburzenia erekcji – u mężczyzn mogą wystąpić problemy z potencją, które nie reagują na standardowe leki stosowane w zaburzeniach erekcji, dopóki nie zostanie wyrównana funkcja tarczycy.

Kiedy udać się do lekarza?

Jeśli zauważasz u siebie kilka z wymienionych objawów, szczególnie jeśli utrzymują się przez dłuższy czas lub nasilają się, koniecznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub endokrynologiem. Nie bagatelizuj nawet subtelnych zmian, zwłaszcza jeśli w twojej rodzinie występowały choroby tarczycy lub inne schorzenia autoimmunologiczne.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy opiera się na badaniach laboratoryjnych:

• Poziom TSH – podwyższony poziom hormonu tyreotropowego wskazuje na niedoczynność tarczycy. Jest to najbardziej czuły wskaźnik, reagujący na nawet niewielkie zaburzenia funkcji tarczycy.
• Poziom fT4 i fT3 – obniżone stężenie wolnych hormonów tarczycowych potwierdza diagnozę niedoczynności. W początkowym stadium choroby poziom tych hormonów może być jeszcze w normie, mimo podwyższonego TSH (subkliniczna niedoczynność).
• Przeciwciała anty-TPO i anty-TG – ich obecność potwierdza autoimmunologiczne podłoże choroby (Hashimoto). Wysokie miano przeciwciał wskazuje na aktywny proces zapalny w tarczycy.
• USG tarczycy – badanie obrazowe ukazujące strukturę gruczołu, który w chorobie Hashimoto często ma niejednorodny miąższ, obniżoną echogeniczność i może być powiększony lub zmniejszony, w zależności od stadium choroby.

Wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie niedoczynności tarczycy pozwala na skuteczne kontrolowanie objawów i zapobieganie powikłaniom. Leczenie polega głównie na suplementacji hormonów tarczycy (lewotyroksyna), przyjmowanej codziennie rano, na czczo, 30-60 minut przed posiłkiem. Terapia wymaga regularnych kontroli i dostosowywania dawki leku pod nadzorem lekarza, zwykle co 6-8 tygodni na początku, a następnie co 6-12 miesięcy po ustabilizowaniu stanu pacjenta.

Pamiętaj, że choroba Hashimoto to schorzenie przewlekłe, wymagające stałej kontroli i leczenia, ale przy właściwym postępowaniu możliwe jest prowadzenie pełnowartościowego, aktywnego życia bez większych ograniczeń.