Jak odczytać wynik cytologii? Uproszczona interpretacja wyników w systemie Bethesda

Cytologia to jedno z najważniejszych badań profilaktycznych dla kobiet, pozwalające wykryć zmiany przedrakowe i raka szyjki macicy na wczesnym etapie. Odczytanie wyniku cytologii może jednak sprawiać trudności osobom bez medycznego wykształcenia. W tym artykule wyjaśnimy, jak interpretować wyniki badania cytologicznego w systemie Bethesda, który jest obecnie najczęściej stosowanym standardem opisywania wyników cytologii na świecie.

Czym jest system Bethesda?

System Bethesda to ujednolicony sposób klasyfikacji i raportowania wyników badań cytologicznych, opracowany w 1988 roku w Bethesda (USA) i regularnie aktualizowany. System ten wprowadził standaryzację terminologii używanej do opisu wyników cytologii, co pozwala na jednoznaczną interpretację rezultatów badania niezależnie od laboratorium, które je wykonało.

Dzięki systemowi Bethesda lekarze na całym świecie mogą w ten sam sposób rozumieć i interpretować wyniki badań cytologicznych, co przekłada się na lepszą opiekę nad pacjentkami i skuteczniejsze wykrywanie zmian przedrakowych oraz wczesnych stadiów raka szyjki macicy.

Podstawowe elementy wyniku cytologii

Typowy wynik badania cytologicznego składa się z kilku kluczowych elementów:

1. Ocena jakości materiału – określa, czy pobrany materiał jest odpowiedni do oceny
2. Ogólna kategoryzacja wyniku – informacja, czy wynik jest prawidłowy czy nieprawidłowy
3. Opis interpretacyjny – szczegółowy opis znalezionych komórek
4. Zalecenia – sugestie dotyczące dalszego postępowania

Wynik cytologii zawsze powinien być interpretowany przez lekarza, który uwzględni indywidualną sytuację pacjentki, jej historię medyczną, wiek oraz inne czynniki ryzyka. Samodzielna interpretacja może prowadzić do niepotrzebnego stresu lub fałszywego poczucia bezpieczeństwa.

Kategorie wyników w systemie Bethesda

System Bethesda klasyfikuje wyniki cytologii do kilku głównych kategorii, które odzwierciedlają różny stopień ryzyka i wymagają odmiennego postępowania:

NILM – Negative for Intraepithelial Lesion or Malignancy

Jest to prawidłowy wynik cytologii, oznaczający brak zmian śródnabłonkowych i nowotworowych. W opisie mogą pojawić się informacje o obecności:

• Prawidłowych komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego
• Komórek gruczołowych
• Mikroorganizmów (np. pałeczki Lactobacillus, które są częścią prawidłowej flory bakteryjnej pochwy)
• Zmian reaktywnych związanych z zapaleniem lub naprawą tkanek

NILM to wynik prawidłowy, który zazwyczaj oznacza, że kolejne badanie cytologiczne należy wykonać zgodnie ze standardowym harmonogramem badań profilaktycznych (zwykle co 3 lata). U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka lekarz może zalecić częstsze kontrole.

ASC-US – Atypical Squamous Cells of Undetermined Significance

ASC-US oznacza obecność nieprawidłowych komórek nabłonkowych o nieokreślonym znaczeniu. Jest to najczęstsza nieprawidłowość wykrywana w badaniu cytologicznym. Wynik ten nie oznacza choroby nowotworowej, ale wskazuje na konieczność dalszej obserwacji.

Przyczyny ASC-US mogą być różne:

• Infekcja wirusem HPV (brodawczaka ludzkiego)
• Stany zapalne
• Zmiany hormonalne (np. w czasie ciąży lub menopauzy)
• Mechaniczne uszkodzenie komórek podczas pobierania materiału
• Niedawny stosunek płciowy lub użycie produktów dopochwowych

W przypadku ASC-US lekarz zwykle zaleca powtórzenie badania za 6-12 miesięcy lub wykonanie testu na obecność wirusa HPV. Około 60-70% zmian ASC-US ustępuje samoistnie, bez konieczności interwencji.

LSIL i HSIL – zmiany śródnabłonkowe

LSIL (Low-grade Squamous Intraepithelial Lesion) oznacza zmiany śródnabłonkowe niskiego stopnia. Są to zwykle łagodne zmiany związane z infekcją HPV, które w wielu przypadkach mogą ustąpić samoistnie, szczególnie u młodych kobiet z silnym układem odpornościowym.

HSIL (High-grade Squamous Intraepithelial Lesion) to zmiany śródnabłonkowe wysokiego stopnia, które wskazują na większe ryzyko rozwoju raka szyjki macicy i wymagają dalszej diagnostyki, najczęściej w postaci kolposkopii i biopsji. Zmiany te rzadziej ustępują samoistnie i często wymagają leczenia.

Różnica między LSIL a HSIL polega na głębokości zajęcia nabłonka przez nieprawidłowe komórki i stopniu ich atypii (nieprawidłowości). Wczesne wykrycie tych zmian jest kluczowe dla skutecznego zapobiegania rozwojowi raka szyjki macicy.

ASC-H i AGC – inne kategorie nieprawidłowych komórek

ASC-H (Atypical Squamous Cells, cannot exclude HSIL) to nieprawidłowe komórki nabłonkowe, w przypadku których nie można wykluczyć zmian wysokiego stopnia. Kategoria ta wskazuje na wyższe ryzyko niż ASC-US, ale niższe niż potwierdzone HSIL.

AGC (Atypical Glandular Cells) oznacza nieprawidłowe komórki gruczołowe, które mogą pochodzić z kanału szyjki macicy lub endometrium. Zmiany te budzą większy niepokój, ponieważ mogą wskazywać na patologie w głębszych strukturach układu rozrodczego.

Obie te kategorie wymagają dalszej, pogłębionej diagnostyki, zwykle obejmującej kolposkopię, biopsję i czasem dodatkowe badania obrazowe. Ryzyko poważnej patologii jest wyższe niż przy ASC-US czy LSIL, dlatego ważne jest szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania diagnostycznego.

Jak interpretować wynik cytologii?

Poniżej przedstawiamy uproszczoną interpretację wyników cytologii w systemie Bethesda:

Co robić po otrzymaniu wyniku cytologii?

Najważniejsze zasady postępowania po otrzymaniu wyniku cytologii:

1. Skonsultuj wynik z lekarzem – niezależnie od kategorii wyniku, zawsze omów go z ginekologiem, który wyjaśni jego znaczenie w kontekście Twojej sytuacji zdrowotnej
2. Nie panikuj w przypadku nieprawidłowego wyniku – większość nieprawidłowości nie oznacza raka i często ustępuje samoistnie, zwłaszcza u młodych kobiet
3. Stosuj się do zaleceń – przestrzegaj terminów kontrolnych badań i dalszej diagnostyki, jeśli jest zalecana
4. Regularnie wykonuj cytologię – nawet po prawidłowym wyniku kontynuuj regularne badania profilaktyczne, które są kluczem do wczesnego wykrycia zmian
5. Rozważ szczepienie przeciwko HPV – jeśli nie byłaś jeszcze szczepiona, porozmawiaj z lekarzem o możliwości szczepienia, które znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju raka szyjki macicy

Pamiętaj: ASC-US i LSIL to najczęstsze nieprawidłowości w cytologii i w większości przypadków nie oznaczają choroby nowotworowej. Rokowania są zwykle bardzo dobre, szczególnie przy odpowiedniej obserwacji i kontroli. Najważniejsze jest regularne wykonywanie badań i stosowanie się do zaleceń lekarza.

Regularne wykonywanie badań cytologicznych jest kluczowym elementem profilaktyki raka szyjki macicy. Dzięki systemowi Bethesda wyniki są standaryzowane i łatwiejsze do interpretacji, co pozwala na skuteczniejsze wykrywanie zmian przedrakowych i wdrażanie odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie zmian daje niemal 100% szansę na całkowite wyleczenie, dlatego nie zaniedbuj regularnych badań profilaktycznych, nawet jeśli nie odczuwasz żadnych dolegliwości.